Underdog czyli Kopciuszek

Nie byłabym w stanie uwierzyć, że nie słyszałaś tej historii. Nawet jeśli nikt ci w dzieciństwie nie czytał kopciuszka przed snem, to jakaś wersja z popkultury dotarła do ciebie. Może metamorfoza w telewizji albo filmowa np.: Pretty Woman. Historia prosta jak drut; dziewczyna, w którą nikt nie wierzy, poprzez wytrwałą pracę, wchodzi na wyżyny sławy, zdobywa mężczyznę życia, zostaje królową. Jest to z happy endem o pokonaniu trudności gdzie status dziewczyny zostaje ostatecznie zmieniony przez korzystne małżeństwo.

Rys historyczny

Dzieje kopciuszka opowiedziano, napisano i przepisano wiele razy. Zapewne wersja wydarzeń zależy w dużej mierze od tego kto ją opowiada, które aspekty będą ważniejsze, a które zostaną pominięte. Najstarsza wersja napisana około 560 przed Chrystusem powiada o greckiej kurtyzanie Rodopis. Jak widać koncept prostytutki z Pretty Woman nie wziął się z znikąd. Historia wygląda tak: pantofelek Rodopis zostaje skradziony przez orła a następnie upuszczony na kolano egipskiego faraona. Faraon rusza na pełna niebezpieczeństw wyprawę. Po wielu przygodach odnajduje ukochaną i się z nią żeni.

Victoria & Albert Museum / London

Inna wersja to chińska historia Ye Xian, która przy pomocy magicznych rybich ości tworzy piękną suknię, której używa do zdobycia męża. Tutaj kopciuszek jest także biedną sierotą, ale król rusza w niebezpieczną wyprawę po tym jak wszedł posiadanie bucika. W tej wersji król poślubia w końcu Ye Xian, a macocha ginie przygnieciona kamieniami w jaskini. Do dzisiaj jest około 500 wersji tej oryginalnej historii.

Jedną z europejskich wersji jest włoska „Cenerentola” z XVII wieku, bohaterka historii księżniczka Zezolla jest bardzo pożądana przez króla. Ona za mąż wychodzić nie chce, ale król się nie poddaje. Ostatecznie udaje mu się dopiero za trzecim razem. W tej historii jest aż sześć ohydnych sióstr kopciuszka a zamiast romansu dostajemy historię małżeństwa z przymusu. Najbardziej znana wersja pochodzi ze zbioru Charlesa Perraulta, który przedstawia nam szklany pantofel, dynię i matkę chrzestną. Niemal z tego samego czasu pochodzi wersja niemiecka, napisana przez braci Grimm. W tej wersji Kopciuszek składa prośbę na grobie matki i tam otrzymuje odpowiedź. Siostry robią sobie krzywdę po to, aby zmieścić się w pantofelek, ale końcówka to już w ogóle nie przypomina bajki dla dzieci.

Czym jest kopciuszek?

Gotową sposobem na zdobycie męża? Pewnie coś w tym jest, a przynajmniej obecne są wszystkie elementy „know-how”. Jak zainteresować sobą mężczyznę, jak stworzyć wokół siebie otoczkę tajemnicy i jak go w sobie rozkochać. Ale jeśli przyjrzeć głębiej to można zobaczyć rozwój postaci, potyczki z cieniem i drogę do samooodkrycia.

Kopciuszek jest archetypem poczwarki. Dziewczyna, która się nie wyróżnia, nagle staje się kimś innym, wychodzi ze swojego kokonu. Jest cicha, pracuje i nie narzeka, to bardzo ważna cecha, pogodzona z losem. Opowieść wyraźnie za to pokazuje mechanizmy społeczne rządzące naszym światem, np..: że uroda może być przepustką do lepszego życia. Jest to także ponadczasowa historia o tym, jak można spełnić swoje marzenia.

Nie zampominajmy, że baśnie to pożywka dla podświadomości, dlatego dzieci rozumieją sens historii, nawet takich, które pozornie moga się wydawac dla nich z a trudne. Na przykład społeczne i psychologiczne.

Jednym ze społecznych aspektów historii jest mezalians, kiedy kobieta niższego pochodzenia, staje się żoną księcia i w ten sposób zmienia swój status. Trudno policzyć w ilu książkach jest to motyw przewodni, szczególnie tych z literatury kobiecej, takie jak 50 Twarzy Greya o Kopciuszku w wersji sado-maso. Centrum historii jest jakaś uboga dziewczyna, którą jest oczarowany jakiś wpływowy mężczyzna i mimo że pochodzą z różnych światów, to y jest idealny dla niej, a ona dla niego. Inny klasyczny przykład to Vivian z Pretty Woman, która jest prostytutką, a przypadkiem spotyka bogatego biznesmena. Może jest to przeznaczenie, ale jedno jest pewne, dzieli ich wszystko: majątek, otoczenie, rodzina i przeszłość.

A przecież rodziny tradycjami wolą się żenić wśród swoich, co nie zawsze to się tak dobrze kończy, weźmy za przykład Merowingów. Tutaj ród upadł właśnie ze względu na bliskie pokrewieństwo wśród małżonków. Ale rodziny ceniące sobie małżeństwa w swojej klasie wychodzą z założenia, że podobieństwo pochodzenia to gwarancja sukcesu. Ja miałam kiedyś koleżankę z Indii, która do małżeństwa wniosła dwie nieruchomości a jej mąż trzy, a to zostało ustalone zanim jeszcze zanim doszło do ceremoni ślubu. Wśród nowojorskiej śmietanki towarzyskiej z kolei dobrze jest wspomnieć, że przodkowie przypłynęli na Mayflower. Ot takie specyficzne dla różnych kultur zachowania. Przykładem głośnego mezaliansu jest małżeństwo księcia Harryego z Megan Markle. Mezalians nie jest więc tak rzadki jak mogłoby się wydawać.

Jaka jest wartość historii?

Dla mnie najważniejsze jest to, że kopciuszek jest zdolny do zmiany. “Adaptability” to jedna z najbardziej poszukiwanych cech wśród pracowników. Czy ta zmiana byłaby możliwa, gdyby kopciuszek nie był gotowy do podjęcia ryzyka? Znasz na pewno stwierdzenie, że jeśli chcesz mieć rzeczy, których nie miałaś, musisz zrobić rzeczy, których jeszcze nie robiłaś. To właśnie stało się tutaj, Kopciuszek po prostu doszedł do ściany, wiedziała, że albo podejmie ryzyko, albo zostanie w tej piwnicy. Musiała sprzeciwić się macosze, zaufać wróżce, chociaż to była obca osoba i pojechać na bal wśród obcych. Kopciuszek postawił wszystko na jedną kartę.

Na balu ma tylko jedną szansę, tutaj głównie liczy się wygląd, czasu jest niewiele, bo tylko do 12 w nocy. Tutaj uroda daje gwarancje wyróżnienia się w tłumie, bo konkurencja jest spora. Kopciuszek zjawia się spóźniony, cały królewski dwór patrzy na nowoprzybyłą jak zaklęty. Ciekawe, że kopciuszek zostaje uznany za piękność także przez macochę i siostry. Na tle kobiet z towarzystwa wypada ona tak dobrze, że książe traci rozum. Może dlatego, że te wszystkie damy są zbyt chętne i on po prostu się do nich już przyzwyczaił. Nie jest zainteresowany, pomimo, że one były wychowywane od dzieciństwa, tak aby zaspokoić potrzeby księcia. Tymczasem on chce tej, której jeszcze nie widział.

Najbardziej podziwiam w kopciuszku to, że ona tak samo dobrze czuje się w pałacu jak i w swojej piwnicy. Akceptuje wartość jaką daje jej codzinna praca. Ma swoje zadania, może niesprawiedliwie przypisane a zanim wyjdzie musi oddzielić groch od popiołu. Ale jak to w bajkach bywa zadanie jest trudne niemożliwe wręcz do wykonania. Pewnie siedziałaby w tej piwnicy do dzisiaj, gdyby nie te myszki i ptaszki. Ale zasady są jasne, dopóki nie skończy pracy, nie ma zabawy.

Podoba mi się to dlatego, że ta prace jest taka kobieca sprawa. Pozornie niewidzialna, setki obiadów, stosy prania i prasowania. Kobiety tworzą codzienność, ciągną wózek zwany rodziną. A tutaj ta praca jest konieczna, odróżnia ją od pozostałych sióstr. Bez pracy, kopciuszek jest po prostu jedną z czekających na męża sióstr. Nie zrozumcie mnie źle, kopciuszek chce także wyjść za mąż, ale ona czeka na męża aktywnie (aggresive patience).

Więcej elementów całości

Nie byłaby to żadna bajka, gdyby nie było elementów magicznych. Tutaj tą funkcję spełnia wróżka, która objawia się i daje zasłużoną nagrodę za dobroć. Kopciuszek po raz pierwszy w życiu dostaje coś dla siebie: suknię, karetę i konie. Bogate dary oznaczają, że może iść na bal. Dawniej zastanawiałam się, gdzie była wróżka, kiedy cała rodzina znęcała się nad kopciuszkiem. Ale może to była jej rola, pojawić się wtedy, kiedy mogła zrobić najwięcej. Nie tylko ofiarować suknie i klejnoty, ale także postawić warunki i dać zasady.

Bo Kopciuszek nie może wynieść tego z domu. Rodzinna kopciuszka jest delikatnie mówiąc skomplikowana, złośliwe siostry, niesprawiedliwa macocha i nieobecny ojciec. Motywacją do ożenku było zapewnienie domu dla osieroconej córki. Aby utrzymać spokój w domu ojciec się wypisuje z rodziny, być może nie jest zainteresowany. Macocha to jest ziółko, myśli, że wszystko jej się należy i faworyzuje córki z pierwszego małżeństwa. Według teorii Jungowskiego cienia macocha prezentuje wszystkie te cechy, których matce, kobiecie mieć nie wolno, czyli: niesprawiedliwość, gniew, złośliwość. A siostrunie wdały się w matkę, są leniwe, brzydkie i głupie. To taki smutny obraz dziecięcej poniewierki, który dobrze znamy z lektur szkolnych.

Szklany pantofelek to symbol piękna i przemiany. A także spełnia ważna funkcję identyfikacji zaginionej dziewczyny. Stopka kopciuszka jest drobna i elegancka, ten pantofelek pasuje tylko do niej. Nie da się magicznie zmienić rozmiaru, aby się w niego zmieścić i każda ma jakiś szklany pantofel, który na niej pasuje. Ponadto nie można sobie robić krzywdy w służbie czemuś, tak jak siostry, które obcinają sobie palce i piętę, żeby dopasować się do bucika. Zmieniają się niepotrzebnie, bo książę i tak wybiera kogoś innego. Samookaleczenie to takie ukryte cierpiętnictwo, powoduje cierpienie i frustrację.

Jedną z ról gra tutaj natura, z którą kopciuszek jest w ciągłym kontakcie, dokarmia ptaki, myszki domowe. Jak się potem okazuje, ta pomoc popłaca, bo kiedy staje przed trudnym zadaniem separowania śmieci, nie jest sama. Pojawia się cała armia małych pomocników. Nawet dynia pochodzi z doglądanego przez nią ogrodu.

Co wziąć ze sobą tej historii?

Morał jest taki, że nie wolno się poddawać, nawet wtedy, kiedy stoi przed tobą misa maku z popiołem. Przeciwności były i będą, ale kiedy będziesz wytrwale pracować, to w pewnym momencie pojawi się pomoc. Musisz zrobić to co do ciebie należy nawet, kiedy wydaje ci się, że ta praca jest bezsensu. Nie ważne jest, gdzie zaczynasz, bo zawsze możesz osiągnąć cele.

Współczesny kopciuszek - Joy 2015

Ważne też jest nastawienie do życia. Nawet w obliczu tragedii i smutku kopciuszek wierzy, że wszystko się ułoży. Ma zaufanie do biegu życia, akceptuje rzeczywistość, ale na swoją przyszłość pracuje. Rozumie fakt, że pewnych rzeczy nie da się przyspieszyć, a przyszłość przyjdzie i tak. Nie ma frustracji i wymuszania.

Twoja przyszłość jest jak szklany pantofelek i twoja pasuje tylko do ciebie, dlatego warto jest być autentyczną. Nie zmieniać się na siłę i nie okaleczać, aby spełniać społeczne normy. Autentyczna ty to wartość dla świata. Wszyscy jesteśmy wyjątkowi, każdy ma jakiś wyjątkowy dar dla świata, a naszym obowiązkiem jest go wykorzystać.

#kopciuszek #cinderella #storytime #archetyp #książęzbajki #bajkirozebrane #siostry #psychologia #swojadroga #authenticself #artist #writer #paulinaskorupa #blogger